Extern inhuren of niet?

De drie decentralisaties brengen veel uitdagingen met zich mee. Gemeenten moeten de toko draaiende houden en tegelijkertijd nieuw beleid bedenken en omzetten tot implementatieplannen. Met steeds minder personeel in dienst is dit een zeer moeilijke taak. Een oplossing hiervoor is het inhuren van externe adviseurs die beleid kunnen vormgeven en leiding kunnen geven aan de uitvoer hiervan. Externe inhuur heeft echter een negatief imago. Het wordt als duur en verspillend gezien. De vraag is of dit beeld wel terecht is. In Nieuwsuur was onlangs een item te zien waarin met de resultaten van een zelf verricht onderzoek van Nieuwsuur naar de bestedingen van gemeenten als het gaat om externe inhuur. De kop: Extern advies kost gemeenten miljoenen. Een dergelijke headline doet op z'n minst vermoeden dat dit wel erg veel geld is. In het item waren twee gemeenten van vergelijkbare grootte te zien. Een gemeente hield adviseurs angstvallig buiten de deur, de ander besteedde een miljoen eraan. Een groot verschil maar de reden voor dit verschil kwam in het item nauwelijks uit de verf. Wethouders van de twee gemeenten hadden elk hun eigen visie op het thema maar naar de achtergronden van deze issue werd geen aandacht besteed.

Nieuwsuur gaat echter voorbij aan een zeer belangrijk punt. Wat zit er namelijk achter deze cijfers? Hoe kunnen we verklaren dat vergelijkbare gemeenten soms wel en soms niet (veel) geld uitgeven aan externe adviesbureaus? Het ligt voor de hand dat dit deels te maken heeft met de ervaring en kennis van betreffende wethouders en ambtenaren. Als je zelf als wethouder net bent aangetreden en weinig kennis hebt op dit dossier is de kans waarschijnlijk groot dat je de inhuur van externen toestaat of zelfs toejuicht. Hetzelfde geldt natuurlijk ook voor ambtenaren. Iedereen met enige politieke sensitiviteit weet dat de decentralisaties een hot topic zijn en dat gemeenten onder een vergrootglas liggen. Daarnaast zijn het onderwerpen die in de maatschappij erg gevoelig liggen en waar al snel negatieve beeldvorming bij kan ontstaan. Het inhuren van externe adviseurs is een manier om jezelf in te dekken tegen negatieve maatschappelijke reacties. Deels kan het dus te maken hebben met onzekerheid van wethouders en ambtenaren maar deels wellicht ook omdat ze zich realiseren dat ze de benodigde kennis niet in huis hebben en deze ook niet meer in huis kunnen halen omdat er overal vacaturestops zijn. Als je ambtenaren zelf niet de kennis in huis hebben om aan een bepaald probleem te werken is het inhuren van externen wellicht goedkoper en sneller dan het bijscholen van eigen personeel.

Dan rest wel nog de vraag waarom gemeenten onderling niet meer kennis delen. Waarom een duur adviesbureau inhuren (die overigens vaak lang niet zo duur zijn als mensen denken) als je ook aan een nabij gelegen gemeente kan vragen wat voor adviezen zij zoal hebben gekregen. Een landelijk platform voor ambtenaren zou in deze context geen slecht idee zijn. Niet op een kaderstellende manier uiteraard, het punt van de decentralisatie was immers dat gemeenten dicht bij de burger hun beleid zouden kunnen maken en uitvoeren, maar ten behoeve van kennisvermeerdering van alle ambtenaren en wethouders die te maken hebben met dit thema.